مقاله علف‌هاي هرز مزارع برنج

 فلور علف‌هاي هرز مزارع برنج و تأثير آن بر روي عملكرد

از نظر يک کشاورز، علف هرز گياه غير مفيد، ناخواسته و يا مضرر است که در مزرعه مشاهده مي‌گردد و يا پتانسيل تجاوز به مزرعه را داشته باشد. درتعريف ديگر علف هرز هرگياهي است که زيان و خسارت آن بر کشاورزي بيش از سودش مي‌باشد و در نتيجه کنترل آن ضرورت دارد.

بعضي از گياهان مانند پيچک صحرايي(Convonvolusarvensis)، تاج خروس وحشي(Amuranthas retrofluxe ) و سوروف(Echinochloa cras-galli ) بعنوان علف هرز درمزرعه محسوب مي شوند.

اما يونجه(Medicago sativa) در مزرعه چغندر(arisBeta valg)وجو(Hordeam valgare )درمزرعه گندم(Triticum aestivam ) گياهي ناخواسته و مزاحم بوده و با آنها مشابه علف هرز رفتار مي‌شود. (محمد رضا خواجه بور،  1359 )

توليد محصولات کشاورزي و بويژه گياهان زراعي و باغي همواره با يک سري محدوديتهايي مواجه‌اند. غير از عوامل محدود کنندۀ اقليمي مانند توفان، خشکي و بخبندان، عوامل ديگري که به آنها عوامل بيولوژي گويند هم مي‌توانند باعث جلوگيري از افزايش توليد محصولات کشاورزي بشود. از جمله اين عوامل مي‌توان عوامل بيماري‌زا و علف‌هاي هرز را نام برد. طبق محاسبات انجام شده نقش علف‌هاي هرز دراين بين بسيار حائز اهميت است.

از زماني که کشاورزي آغاز شد، انسان با برخي از مشکلات ناشي از علف هاي هرز آشنايي پيدا کرد. به همين جهت روشهاي مختلف مبارزه با گياهان هرز را مورد آزمون قرار داد بطوريکه در ابتداي کار با استفاده از روشهاي ساده‌اي مانند کندن علف‌هاي هرز، اقدام به مبارزۀ با آن کرد.

درآن زمان کشاورز فقط قادر بود غذاي يک نفر بالغ ديگر را تاًمين کند و به مرور زمان و با استفاده از ماشين آلات جهت مبارزه با علفهاي هرز يک کشاورز قادر شد به تنهايي غذاي هشت نفر ديگر را تاًمين کند و با گذشت زمان و آشنايي با مواد شييميايي جهت مبارزه با اين علف هرز يک کشاورز توانست غذاي شانزده نفر انسان بالغ را تاًمين کند. گفته شده که امروزه يک کشاورز مي تواند به تنهايي غذاي بيش از سي و هشت نفر انسان بالغ را تاًمين کند بنابه اهميت مبارزه با علف‌هاي هرز متخصصين اين رشته را انقلاب کشاورزي مي گويند.(دکتر غديري)

علف هاي هرز به صورت هاي مختلف به کشاورزي خسارت وارد مي کند که عبارتند از:

1- علف هاي هرز مقداري زيادي از آب و مواد غذايي خاک را مصرف کرده و براي نور و فضاي رشد با محصول رقابت مي کنند.

2- بسياري از علف هاي هرز با ترشحات سمي(فيتوتوکسين) از برگ يا ريشه بوده و با اين مواد از تجزيۀ بقاياي آنها حاصل مي‌شود. بطور مثال ريشۀ يولاف وحشي(Avena Fatua ) و پنجه مرغي(cynodon dactylon ) داراي ترشحات بازدارندۀ جوانه زني و يا متوقف کنندۀ رشد گياهان مي باشد.

3- علف هاي هرز ميزبان آفات و امراض گياهي بوده و بصورت منشاً آلودگي عمل مي کند. بعضي از علف هاي هرز مانند گل جاليز(orobanch sp ) وسس(cuscuta ) انگل گياهي زراعي بود. و همانند يک عامل بيماري را خسارت وارد مي‌کند.

4- علف هاي هرز در عمليات زراعي مانند آبياري، سم پاشي، تنک کردن، کوددهي، برداشت محصول و غيره ايجاد اختلال مي‌کند.

5- رشد علفهاي هرز مانند جوي هاي آبياري و کانالهاي آبرساني و زهکشي موجب اتلاف آب به صورت تعرق و نشست عمقي مي‌شود و همچنين ظرفيت انتقال آب توسط اين جويها و کانال‌ها را کاهش مي دهد.

6- بعضي از علف هاي هرز مانند قياق(sorghum halepense ) سمي بوده و برخي نيز مانند سير وحشي(Allium  ) سبب بدبويي شير دام مي‌شوند. تعدادي از علف هاي هرز با داشتن تيغ و خار به دستگاه گوارش و پوست دام آسيب مي‌رسانند و با چسبيدن به پشم از کريفيت آن مي کاهند.

7- دانۀ گردۀ بعضي از علف هاي هرز موجب ايجاد حساسيت در انسان مي‌شود. چنانچه بذر بعضي از علف ها مانند چچم ريشک دار(loium perene ) با دانه هاي گندم اختلاط يابد و وارد نان شود سبب بروز بيماري درانسان مي گردد. (محمد رضا خواجه پور، 1359)

گياهان هرز در استفاده از مواد غذايي خاک، رطوبت مدت استقرار گياه هرز، توانايي رقابت گياهان زراعي به چند عامل مختلف بستگي دارد که از اين ميان مي‌توان به موارد زير اشاره کرد:

گونۀ گياهان هرز، شدت هجوم گياه هرز، طول مدت استقرار گياه هرز، توانايي رقابت گياهان زراعي با گياهان هرز و شرايط جوي موثر در رشد گياهان زراعي و هرز (دکتر راشد)  مهمترين خسارت‌هاي علف‌هاي هرز عبارتند از:

- کاهش محصول

- کاهش ارزش زمين

- کاهش کيفيت محصول

-کاهش کارآيي کشاورز

- افزايش هزينۀ مبارزه با آفات و بيماريها.

علف هاي هرز داراي خصوصياتي هستند که با استفاده از آنها با گياه زراعي در اکوسيستم کشاورزي رقابت مي‌کند مهمترين اين خصوصيات عبارتند از :

1- علف‌هاي هرز داراي رشد سريعي هستند.

2- اين گياهان رشد زايشي فوق‌العاده زيادي دارند.

3- علف‌هاي هرز با گياهان زراعي رقابت بسيار شديدي دارند.

4- اين گياهان دورۀ زندگي کوتاهي دارند.

5- علف‌هاي هرز در مراحل اوليۀ توالي هستند.

6- گياهان هرز بسيار کم توقع هستند.

برنامۀ کنترلي علف‌هاي هرز به چهار بخش تقسيم مي‌شود:‌

الف-برآورد

ب- آزمايش روشهاي کنترلي

 ج- ايجاد مزارع آزمايشي

 د- طرح ريزي برنامۀ کنترل که شامل مرحلۀ جستجو، روشهاي مختلف کنترل، مرحله‌ي آزمايشي و مرحلۀ اجراء مي باشد.(دکتر راشد)

هريک از علف هاي هرز همانطوريکه مضرراتي دارند فوايد نيز هستند که عبارتند از:

1- علف هاي هرز با ايجاد پو.شش در سطح خاک مانع از فرسايش خاک نيز مي‌شوند.

2- بيشتر علف‌هاي هرز بعنوان علوفه مصرف مي‌شود و بخشي از علوفۀ دام را شامل مي‌شود.

3- در زمان گلدهي آنها در تهيۀ عسل نيز از آنها مصرف مي‌شود.

4- با فساد شدن و زير خاک رفتن علف هاي هرز باعث افزايش مواد آلي خاک مي‌شود.

5- از بعضي از علف‌هاي هرز استفادۀ دارويي مي‌شود مانند تاتوره (datarastramoniam )

6- ريشه دواني سريع و گستردۀ آنها گاهي باعث شکستن لايۀ سخت خاک مي‌شود.

اثرات نامطلوب علف هاي هرز:

اثرات نامطلوب علف هاي هرز بر روي گياهان زراعي به دو صورت امکان پذير مي‌باشد:

1- از طريق خصوصيات آللوپاتي

2- از طريق رقابت با گياه زراعي: رقابت داراي دو نوع مختلف است که عبارتند از:

الف- رقابت بين گونه اي[1] مانند يولاف وحشي(Avena fatua ) وچغندر قند(Beta valgaris )

ب- رقابت درون گونه اي[2] مانند دو بوتۀ گندم

از ديدگاه اکولوژيکي، رقابت درون گونه‌اي خطرناکتر است. چون نيازهاي مشترکي دارند. بنابراين يک عامل، کمبودش، بيشتر احساس مي شود ولي رقابت بين گونه‌اي مثلاً گندم و يک گياه که ريشه عميق دارد، کمبود آب را بطور همزمان احساس نمي‌کنند.

عوامل موثر روي رقابت:

1- زمان جوانه زني گياه زراعي و علف هاي هرز:

از اين جهت مهم است که مي‌تواند روي غلبۀ علف هرز بر گياه زراعي يا بر عکس تاثير بگذارد. مانند چغندرقندي که دورۀ رشد كوتاه دارد در اطراف ان علف هرز زيادي وجود ندارد که تاثير بگذارد. ولي اگر در ابتداي رشد باشد روي رشد چغندر تاثير زيادي مي‌گذارد به همين دليل مي‌گويند در ابتداي کاشت چغندر قند زمين را بايد وجين کرد.

2- فرم رويشي علف‌هاي هرز: منظور از فرم رويشي علف ‌هاي هرز فاکتورهايي مانند ‌توسعۀ ريشه، شاخه دهي و ارتفاع گياه مي باشد.

3- تراکم: گياهي موفق تر است که تراکم آن بيشتر باشد(دکتر رستگار)

آللوپاتي

آللوپاتي، جنگ شيميايي بين دو گياه مجاور مي باشد که در آن گياهان با توليد و ترشح مواد شيميايي(مواد آللوپاتي) روي رشد يکديگر تاثير مي گذارند.

آللوپاتي هميشه مضر نمي باشد و مي توان از مزاياي آن نيز استفاده کرد.مزيت اين فرآيند زماني است که گياه زراعي اثر آللوپاتي داشته باشد. اثر آللوپاتي درکاهش رشد گياهان زراعي بسيار بيشتر از تاثير رقابت است. معروفترين گياهي که داراي خاصيت آللوپاتيک مي باشد درخت گردو است. اين گياه از طريق توليد ماده اي به نام ژوگلان(joglan ) مانع از رشد ساير گياهان در سايه انداز خود مي شود. علف هاي هرز ديگري مانند قياق(sorghum halepense ) ودم روباهي(setaria viridis ) نيز داراي خاصيت آللوپاتيک هستند. علف هرز مرغ(Agropyron ) و بيد گياه(xanthium ) که يک سري مواد آللوپاتيک توليد مي کنند که مانع از جذب فسفر درگياه ذرت(zea Mays) مي‌شود روشهاي خروج مواد آللوپاتيک از گياه:

1- روش تراوش: دراين روش گياه مواد آللوپاتيک را بصورت مايع از اندام هاي                    خود خارج مي‌کند، علف هاي هرز سلمه تره(chenopodiam albam )وکنگر صحرايي(cirsium arvense )موادي را از ريشۀ خودش ترشح مي‌کنند که باعث آسيب رسانيدن به يولاف(Avena satival ) مي‌شود. همچنين از ريشۀ فرفيون نيز مواد آللوپاتيکي ترشح مي‌شود که روي رشد کتان(linum usitatisimum)تاًثير منفي مي‌گذارد.

  2-تبخير: در اين روش مواد آللوپاتيک بصورت بخار از اندامهاي گياهي خارج مي شود.    يکي از گياهاني که از اين طريق مواد آللوپاتيک را از خود آزاد مي‌کنند گياه درمنه(Artemisia herbaalb )مي باشد.

3- آبشويي: دراين روش مواد آللوپاتيک بوسيلۀ آب باران يا آبياري از اندامهاي گياهي شسته وروي گياه مجاور تاثير منفي مي گذارند. يکي از گياهاني که داراي اين ويژگي است گاو پنبه(Abutilon Theophrasti ) مي باشد.

4- تجزيۀ بقاياي گياهي: در اين روش مواد آللوپاتيک پس از مرگ گياه از بافت‌هاي آن خارج مي شود و بعد از تجزيه باعث کنترل رشد گياهان مي شود مانند ذرت خوشه‌اي(S0rghum bicolor ).

نحوۀ عمل مواد آللوپاتيک:

مواد آللوپاتيک نيز مانند علف کشها داراي نحوۀ عمل خاصي هستند بطوري که هر يک از اين مواد روي يکي از اين فرآيندهاي فيزيولوژيک تاثيرمي گذارند.

نحوۀ عمل مواد آللوپاتيک بصورت زير مي باشد:

1- جلوگيري از جذب عناصر غذايي مانند مواد شيمايي توليد شده به وسيلۀ تاج خروس(Amuranthus ) مانع از جذب فسفر در لوبيا مي‌شود.

2- اين مواد آللوشيمايي مانع از سنتز هورمونها مي‌شود.

3- درفتوسنتز گياهان زراعي اختلال ايجاد مي‌کند.

4- در تنفس گياهان زراعي اختلال ايجاد مي‌کند.

5- در تقسيم سلولي گياهان نيز اختلال ايجاد مي‌کند.

6- اين مواد از طريق کاهش جذب عناصر غذايي باعث کاهش تنفس سلولي مي‌شوند.

7- مانع از سنتز پروتئين مي شود و روي غشاء سلول اثر مي‌گذارد، چون ورود و خروج وتبادل مواد از طريق غشاء سلولي صورت مي‌گيرد.(دکتر فتحي و مهندس ارجمند)

علف هاي هرز به دو صورت جنسي و غير جنسي تکثير مي‌يابند. در روش جنسي عامل تکثير بذرات و در روش غير جنسي عامل تکثير اندامهاي رويشي علف هاي هرز است.(هادي کريمي)

بذر علف هاي هرز داراي خصوصيات ذيل هستند:

1-علف هاي هرز داراي قدرت توليد بذر بسيار زيادي هستند مثلاً علف هرز خرفه بيش از 50000 بذر توليد مي‌کند. همچنين علف هرز درمنه مي‌تواند 1000000 بذر توليد کند.

2- بذر علف هاي هرز داراي قوۀ ناحيۀ بالايي هستند و مي‌توانند اين خاصيت را تا ساليان متمادي حفظ کنند.

3- درصد زيادي از تودۀ بذري علف هرز داراي خواب هستند.

4- بذر علف هاي هرز قادرند به مدت چندين سال در زير خاک مدفون اما زنده بمانند.

5- بذر علف هاي هرز به نحوي با محيط با محيط سازگاري پيدا کرده‌اند که بتوانند به راحتي پراکنش يابند.(هادي کريمي)

خاک منبع و بانک بذر مي باشد، بنابراين علف هاي هرز جزء جدايي ناپذير اکوسيستم‌هاي زراعي و غير زراعي و يکي از مهمترين عوامل کاهندء محصولات زراعي به شمار مي آيند. به عقيده برخي از محققين خسارت علف هاي هرز به محصولات زراعي مي تواند بين 10 تا 100 درصد متغيير باشد و اگر اين گياهان مديريت و کنترل نشوند زيان آنها به محصولات کشاورزي مي تواند بيش از آفات و بيماريها باشد.(راشد محصل، 1380 )

براي مديريت علمي اين گياهان شناخت دقيق فلور علف هاي هرز هر منطقه ضروري است. درحقيقت ماهيت فلور علف هاي هرز است که تا حد زيادي نوع روش کنترل را تعيين مي کند بنابراين شناسايي فلور علف هاي هرز بعنوان يک نياز اوليه براي اتخاذ روشي موثر در اجراي برنامه هاي کنترل مطرح مي باشد.(دکترراشد، دکتررستگار)

تنوع زيستي علف‌هاي هرز ضمن نشان دادن درجۀ ناهمگوني جوامع، تعداد گونه ها و برتري و اهميت نسبي آنها را نيز نشان مي دهد.

بررسي منابع

برنج يکي از مهمترين غلات جهان به شمار مي آيد که منحصراً به منظور مصرف انسان کشت مي شود، هر چند از كاه وکلش و پوستۀ شلتوک نيز استفاده‌هاي زيادي مي‌شود. اين گياه غذايي عمدۀ بيش از نصف مردم دنيا بوده بطوري که گندم و برنج جمعاً حدود 040/0 انرژي مصرفي انسان را تشکيل مي‌دهد. با توجه به اينکه در سالهاي اخير عملکرد برنج آبي(فارياب)درآسيا به کندي درحال افزايش است و در حالي که طي انقلاب سبز عملکرد برنج در آسيا بطور متوسط با آهنگ 5/2% در هر سال از سال 1967 تا 1984 افزايش يافته بود، لذا سرمايه گذاري قابل توجهي در کارهاي تحقيقي و ترويجي براي بهبود مديريت کود و آفات وبيماريها و مديريت و کنترل علف هاي هرز و تراکم بوته ها در برنج فارياب صورت گرفته است.(سايت Gogel )آنچه حائز اهميت است.

مهمترين علفهاي هرز ايران عبارتند از:

1- اوريا سلام(cyperas  rotundus ): جگنهاي ريزوم دار دائمي به ارتفاع 20-15 سانتي متر است و بوسيلۀ ريزوم غده و بذر تکثير مي يابد.

2- cyperus  difformis : اين گياه از جگنهاي يکساله به ارتفاع 70-20 سانتي متر است و بوسيلۀ بذر تکثير مي يابد.

3- cyperus irial : اين گياه از جگنهاي يکساله به ارتفاع 20-60 سانتي متر است و بوسيلۀ بذر تکثير مي يابد.

4- انگشتي(D.  adscendens )  Digitaria cillais : گياهي است يکساله و يا دائمي کم عمر، به ارتفاع 60-20 سانتي متر، باساقۀ خوابيده يا کمي راست و از طريق بذر تکثير مي يابد.

5-  Eleusine indica(L)Gaerth : گياهي است يک ساله به 90-30 سانتي متر صاف يا کمي کرکدار و بصورت مجتمع راست يا خوابيده است و بوسيلۀ بذر تکثير مي يابد.

6- Ipamoea aquatica forsk : اين گياه از پيچک هاي دائمي و سريع الرشد مي باشد و داراي ساقۀ خزنده و به هم پيچده، و تو خالي بوده و در آب کمي متورم به نظر مي رسد اين گياه بوسيلۀ بذر و تکه هاي ساقه تکثير مي يابد.

7- Ischaemum rugosam Salisb : گياهي است يک ساله و سريع الرشد از خانوادۀ غلات به ارتفاع 2/1 - 6/0 متر و بوسيلۀ بذر تکثير مي يابد.

8- leptochloa chinensis (L)Nees : اين گياه از علف هاي يکساله يا دائمي، کم عمر، آبزي يا نيمه آبزي است،  با ارتفاع100-30 سانتي متر، اين گياه بوسيلۀ بذر تکثير مي‌يابد.

9- Monochiva  Vaginalis (Barm.f) Presl : گياهي است يکساله، پهن برگ، نيمه آبزي به ارتفاع 50-40 سانتي متر و بوسيلۀ بذر تکثير مي‌يابد.

10- برنج وحشي: اين برنج خويشاوندي بسيار نزديکي با ارقام زراعي برنج داشته و بطور طبيعي نيز مي‌تواند با آن تلقيح شود.

11- sphenocl eazey lanica GaerTh : گياهي است يکساله، پهن برگ، با ساقه‌هاي راست، صاف، گوشتي، توخالي با انشعابات زياد و به ارتفاع 15-30   سانتي متر، اين گياه بوسيلۀ بذر تکثير مي يابد.

12- تره تيزکAcorus caLamus .

13- قاشق واش(قاشک)ALisma plantago aguatica   .

14-Castalia alba     .

15- شال تسبيح يا شنال تسبيح     coixlacrima-jobi   .

16- مرغ – پنج غازي    cynodon  dactylon .

17- سوروف- دژگال- ورمژ- دنان- دنه Echinochloa crass-galli  : گياهي است يکساله، که ارتفاع آن تا 2 متر مي رسد. ساقۀ آن راست است و ضخيم و از راه بذر تکثير مي‌يابد.

18- زنبق زرد- زنبق وحشي    Iris pseudocorus .

19- تلکس- ليتروم آبي  Lythrum eru cifoemes .

20- چيک واش يا ارزن وحشي   panicum  erucifoemes   .

21-ني phragmites  communistrim .

22-آلالۀ آبي Ranunculus trichophullus .

23- تير کمان آبي Sagittaria sagittifoli . (نورمحمدي، سيادت، کاشاني،1383)

به روشهاي مختلف مي‌توان علف هاي هرز را کنترل کرد:

1- کنترل مکانيکي: شامل وجين دستي و آماده سازي خوب زمين براي جلوگيري از گسترش علف هرز.

2- کنترل فيزيکي: مانند آب تحت کردن زمين و استفاده از پلاستيک ها بعنوان مالچ بر روي مرزها.

3- کنترل بيولوژيکي: استفاده از برخي از حشرات و يا عوامل بيماري زاي قارچي براي جلوگيري از گسترش علف هرز.

4- کنترل زراعي: مانند رعايت تناوب زراعي، رعايت تاريخ کاشت، رعايت تراکم بوته و اجراي عمليات زراعي مناسب.

 5- کنترل شيمايي: که آخرين روش و در صورت نياز بايد از آن استفاده شود. دراين روش از مواد شيمايي و علف کشها براي کنترل آنها استفاده مي شود.

مواد و روش ها

به منظور تعيين وضعيت آلودگي مزارع برنج آبي شهرستان بابل به علف هاي هرز در سال 1386 جمعيت علف هاي هرز در زميني به مساحت 5000 متر مربع واقع در روستاي دونه سر شهرستان بابل مورد بررسي قرار گرفت.

پس از انتخاب زمين و آماده سازي آن براي نشا کاري، 15 عدد کرت جداي از هم که هر کدام به مساحت 1 متر مربع بصورت تصادفي در مکانهاي مختلف آن«البته به روش W » انتخاب گرديد. يعني در زمين مورد نظر به شکل حرف W انگليسي حرکت کرده و در طي مسير حرکت در مکانهاي مختلف و بصورت تصادفي کرتها انتخاب مي‌شود. بايد با استفاده از علامتگذاري و يا مرزبندي، کرتها از ساير نقاط ديگر زمين جدا گردد. تا اينکه شرايط کرت ها تحت اختيار محقق باشد. در اين مرحله بوته هاي نشا را از زمين خزانه جدا کرده و در 15 کرت مربوطه به فاصلۀ بين رديف و فاصله بين بوته ها رديف cm 20 × cm 20 نشا کاري مي‌گردد .

بعد از اين مرحله ساير عمليات زراعي مانند سم پاشي، کودپاشي، آبياري و غيره به روش معمول خود صورت مي‌گيرد و تنها از وجين کردن آنها و پاشيدن علف در کرتها خودداري مي‌شود و همچنين مقدار آب موجود در کرتها بايد تحت کنترل باشد و از حد معمول بيشتر نشود.

نوع برنجي که در اين طرح استفاده شد، برنج پاکوتاه و پر محصول ندا بوده است. يک هفته قبل از برداشت محصول اصلي علف هاي هرز هر کرت، بصورت جداگانه کف بر مي‌گردد و پس از شناسايي آنها و يادداشت تعداد آنها در هرکت آنها را در آون در دماي^oC 72 به مدت 24 ساعت قرار داده و سپس وزن خشک آنها يادداشت مي‌شود.

در زمان رسيدگي کامل برنج، بوته‌هاي بر نج را کف بر کرده و پس از جدا کردن دانه‌هاي هر بوته از کاه و کلش آنها بصورت جدا و مشخص براي هرکرت در آون در دماي c 72 به مدت 24 ساعت خشک کرده و در پايان وزن خشک شده‌ي دانه‌هاي هرکرت و کاه و کلش هرکرت يادداشت مي شود، که چه علف هاي هرزي سبز شده و در ميزان محصول و شاخص بردداشت چه تاثيري داشته است.

نتايج و بحث

1- تعداد و تراکم بوته‌هاي علف‌هاي هرز:

 در مرکز مورد بررسي 8 گونه علف هرز شناسايي شد:

در کرت اول: تنها 4 بوته علف هرز .Galinfoga  sp مشاهده شد.

در کرت دوم: 1 بوته سوروف، 1 بوته Galinfoga sp.، 4 بوته .polygonumsp ، 9 بوته اورياسلام  cyperus rotundus)) ، 4 بوته cyperus irial  ، 2 بوته cyperus difformis ، 1 بوته قاشق واش، 2 بوته پنجه مرغي مشاهده شد

در کرت سوم: 1 بوته سوروف، 2 بوته .Galinfoga sp  ، 6 بوته polygonum sp.  ، 6 بوته cyperus rotundus  ، 2 بوته irial   cyperus، 2 بوته cyperus difformis  1 بوته قاشق .اش و 2 بوته مشاهده شد.

در کرت چهارم: يک بوته سوروف، 1 بوته Galinfoga sp ، 2 بوته cyperus difformis  و 2 بوته پنجه مرغي مشاهده شد.  

در کرت پنجم: 3 بوته سوزوف، 3 بوته cyperus rotudus  ، 2 بوته cyperus difformis   مشاهده شد.

در کرت ششم: 5 بوتهsp.  polygonum ، 5 بوته cyperus ratudus، 5 بوته irial   cyperus ، 6 بوته cyperus difformis   مشاهده شد.

در کرت هفتم:  2 بوته سوروف، 3 بوته .sp polygonum ، 4 بوته cyperus difformis و 1 بوته قاشق واش مشاهده شد.

در کرت هشتم : 2 بوته سوروف، 1 بوته .Galinfoga sp  ، 5 بوته .sp polygonum ، 3 بوته cyperus ratudus  ، 3 بوته irial   cyperus ، 3 بوته cyperus difformis    ، 1 بوته قاشق واش و 2 بوته پنجه مرغي مشاهده شد.

در کرت نهم: 2 بوته سوروف، 1 بوته .Galinfoga sp ، 7 بوته .polygonum sp ، 5 بوته cyperus rotundus ، 2 بوته cyperas irial 2 بوته cyperus difformis ، 1 بوته قاشق واش و 2 بوته پنجه مرغي مشاهده شد.

در کرت دهم: 2 بوته .Galinfog sp ، 2 بوته .polygonum sp ، 2 بوته  cyperusirial ، 2 بوته cyperus difformis  و1 بوته قاشق واش مشاهده شد.

در کرت يازدهم: 2 بوته سوروف، 4 بوته .polygonum sp ، 2 بوته rotundus  cyperus ، 2 بوته cyperus irial ، 3 بوته cyperus  difformis و يک بوته پنجه مرغي مشاهده شد.

در کرت دوازدهم: 1 بوته سوروف، 2 بوته Galinfoga sp. ، 4 بوتهcyperus rotundus ، 3 بوته .polygonum sp ، 2 بوته difformis  cyperus و1 بوته قاشق واش مشاهده شد.

درکرت سيزدهم: 3 بوته سوروف، 1 بوته Galinfoga sp. ، 4 بوته polygonum sp. ، 3 بوته rotundus  cyperus ، 2 بوته cyperus  irial ، 3 بوته difformis  cyperus  مشاهده شد.

در کرت چهاردهم: 1 عدد سوروف، 2 بوته GaLinfiga  sp. ، 4 بوته polygonum sp. ، 2 بوته cyperus rotundus ، 2 بوته cyperus  difformis  و 1 بوته پنجه مرغي مشاهده شد.

در کرت پانزدهم: 5 بوته polygonum sp. ، 4 بوته cyperus rotundus ، 2 بوته cyperus irial و 3 بوته cyperus difformis  مشاهده شد.

که بعد از کف بر کردن آنها، علف هاي هرز را درآفتاب خشک کرده و بعد در آون در دماي  ^oC72    به مدت 24 ساعت قرار مي دهيم تا اينکه کاملاً رطوبت خود را از دست دهند سپس آنها را وزن کرده که جدول زير بدست مي آيد.

طبق جدول شمارۀ 1 تنوع گونهاي علف هاي هرز يا همان فلور علف هاي هرز در طرح مورد بررسي مشخص شده است و با دانستن فلور مي توان به فکر راه حل براي کنترل ومديريت آنها بود.

2- بررسي ميزان عملکرد دانه، عملکرد کاه و کلش و شاخص برداشت:

محصول برنج را پس از رسيدن کامل براي هرکرت جداگانه کف بر کرده و بعد از جدا کردن دانه از کاه و کلش و خشک کردن هردوي آنها وزن آنها يادداشت مي کنيم و با استفاده از فرمول زير شاخص برداشت را براي هرکرت محاسبه مي کنييم:

100×                            = Harvest  Index

(ضريب برداشت)

عملکرد کاه و کلش + عملکرد دانه = عملکرد بيولوژيکي

جدول شمارۀ 2

بطور کلي در طرح مورد بررسي 8 گونه علف هرز شناسايي شده است که از مطالعه و مقايسه‌ي جداول شماره‌هاي 1 و 2 نتايج زير حاصل مي شود.

مهمترين علف هرز سبز شده به دو خانوادۀ گندميان(poaceae ) و جگنها(cyperaceae ) تعلق دارد. علف هرز سوروف با نام علمي EchinochLoa cros-galli از خانوادۀ گندميان مهمترين و زيان آورترين علف هرز شالي زار مي باشد بطوريکه بعنوان علف هرز کليدي زراعت برنج محسوب مي شود. اين گياه بعلت شباهت زياد به برنج و سرعت رشد اوليۀ بيشتر و همچنين چهار کربنه بودن خيلي زود از نشا‌هاي برنج سبقت گرفته و بر آنها مسلط مي شود. در صورت عدم مبارزه چند روز بعد از نشاکاري، مزرعه پوشيده از سوروف مي گردد. بررسي ها نشان داده است که 80 بوته سوروف در يک متر مربع 100درصد محصول را از بين مي برد.

اوريا سلام بذري با نام علمي cyperus difformis از دستۀ جگنها در مرتبۀ دوم اهميت قرار دارد که در شالي زارها رويش مي کند. ساير جگن ها cyperus  irial و

Cyperus rotundus ، پنجه مرغي يا بند واش(cynodon  dactylon )، قاشق واش يا قاشک(ALisma plantago aguatica )، Galinfoga sp. و  polygonum   sp. علف‌هاي هرزي هستند که در درجات بعدي موجب خسارت مي شوند.

براي مبارزه با علف هاي هرز روشهاي مختلفي وجود دارد. اما متداولترين آنها علف کشها و وجين با دست مي باشد.

 محققین:

مصطفی علی نژاد   کارشناس کشاورزی

مهدی     علی نژاد   کارشناس کشاورزی

 منابع

1)دکتر خواجه پور، محمد رضا، 1359 ، اصول و مباني زراعت، جهاددانشگاهي واحد صنعتي اصفهان. 

2)راشد محصل، م. ح. ح. نجفي و م. اکبرزاده، 1380 ، بيولوژي و کنترل علف هاي هرز،

انتشارات دانشگاه فردوسي مشهد.

3)دکتر راشد، تاليف، مديريت علمي علف هاي هرز، انتشارات جهاددانشگاهي مشهد.

4)دکتر رستگار، تاليف، علف هاي هرز و روشهاي کنترل آنها، انتشارات مرکز نشر دانشگاهي.

5)دکتر غديري، ترجمه، اصول و روشهاي علم علف هاي هرز، انتشارات دانشگاه شيراز.

6)دکتر فتحي و مهندس ارجمند، ترجمه، علف کشها و فيزيولوژي گياهي، انتشارات جهاد دانشگاهي مشهد.

7)کريمي، هادي، ترجمه، گياهان هرز ايران، انتشارات مرکز نشر دانشگاهي.

8)قربان نور محمدي، سيدعطاءاله سيادت، علي کاشاني، 1383 ، زراعت غلات، انتشارات دانشگاه شهيد چمران.