مقاله ارقام چاودار تریتیکاله ایرانی

چاودار

چاودار با نام علمی «Secale cereale»، گیاهی از خانواده غلات (Poaceae) است. بیشتر چاودارهای زراعی دیپلوئید (2x=14) و روز بلند می باشند. این گیاه دگرگشن بوده و مقاومترین غله نسبت به سرما است و با شرایط آب و هوایی نامساعد و خاکهای فقیر و غیرحاصلخیز و شنی سازگاری نشان می دهد. گفتنی است که با بهره گیری از کلشی سین،  چاودار تتراپلویید(4x=28) نیز بطور مصنوعی ایجاد شده است که در سطح محدود در اروپا کشت می شود، اگرچه چاودار تتراپلویید به سبب نیاز به مقادیر بیشتر کود و درصد بالاترعقیمی دانه و در نتیجه کاهش عملکرد، چندان مورد نظر قرار نگرفته است. خمیر حاصل از آرد چاودار تا حد زیادی شبیه خمیر گندم نان است اما بدلیل پایین بودن مقدار گلوتن نمی تواند به اندازه خمیر گندم، گاز کربنیک در خود جای داده و بنابراین خمیر کمتر ور آمده و نان حاصله سفت می باشد. برای رفع این مشکل می توان آرد چاودار را با آرد گندم مخلوط و از آن نان تهیه نمود. نان چاودار، نان تیره رنگی است که دارای ویتامین های گروه B و E بوده و سبب کاهشکلسترول و خطر بیماری های قلبی و عروقی شده و با ایجاد حس سیری در شخص، به کاهش اشتهای افراد چاق کمک می کند.

از ارقام چاودار زراعی می توان به رقم Danko اشاره کرد. خصوصیات زراعی و فیزیولوژیکی این رقم به شرح زیر است: سال معرفی: 1368. مبدا: آلمان. تیپ رشد: زمستانه. متوسط ارتفاع بوته: 140 cm. تاریخ رسیدن: متوسط رس. میانگین وزن هزار دانه: 26 گرم. رنگ دانه: تیره. کیفیت نانوایی: خوب. مقاوم نسبت به خوابیدگی و ریزش دانه. متحمل به سرما و مقاوم به زنگهای زرد و قهوه ای. متوسط عملکرد دانه: 5 تن در هکتار. مناسبترین مناطق کشت این رقم، کوهپایه های شمال البرز می باشد.

 رقم استراتوسکایا از دیگر ارقام چاودار است که به سبب مقادیر بالای تولید علوفه سبز مورد توجه قرار گرفته است.

تریتیکاله

تریتیکاله اولین گیاه دست ساخت بشر می باشد که در نتيجه تلاقی ژنوم‌های گندم جنس Triticum(بعنوان والد ماده ) و چاودار جنس Secale(بعنوان والد نر) به وجود آمده است. اگر در تلاقی بين گندم و چاودار از گندم تتراپلوئيد استفاده گردد تريتيكاله حاصل هگزاپلوئيد خواهد بود(6x=42) و اگر گندم هگزاپلوئيد مورد استفاده قرار گيرد تريتيكاله حاصل اكتاپلوئيد خواهد بود(8x=56) كه به سبب عقیمی نسبی ناشی از تعداد بالای کروموزوم، چندان مطلوب نیست و بهمین دلیل محققین مطالعات خود را بر روی تریتیکاله های هگزاپلویید که از عملکرد بیشتری برخوردار هستند متمرکز کرده اند.

تريتيكاله گياهی است يكساله و دگرگشن که تيپ عمومی آن شبيه گندم است و عمدتا برای تغذیه دام کشت می شود. این گیاه در مقايسه با گندم، از قابليت رشد و نمو يشتری برخوردار بوده و به دامنه وسيعی از شرايط اقليمی متفاوت سازگاری دارد. به سبب ارزش غذایی بالاتر تریتیکاله نسبت به چاودار(مقادیر بالاتر لایسین و پروتئین)، این گیاه  ميتواند جايگزين مناسبی برای چاودار مخصوصاً در نقاطی كه كشت گندم امكان پذير نيست يا عملكرد مناسبی از آن به دست نمی‌آيد باشد (متوسط عملكرد دانه ارقام تریتیکاله ۲۰ درصد بیش از ارقام اصلاح شده گندم می باشد). گیاه تریتیکاله دارای نقاط ضعفی هم می باشد که سبب تامل در کشت گسترده آن شده است، این موارد شامل: ظاهر چروکیده دانه و در نتیجه پایین بودن وزن هکتولیتر، وجود شکاف طولی عمیق دردانه که محل تجمع میکروب ها به خصوص قارچها می باشد، کیفت پایین پروتئین تریتیکاله نسبت به گندم و ... می باشد.

از ارقام زراعی ترتیکاله می توان به ارقام Juanillo92 و Wombat اشاره کرد. خصوصیات زراعی و فیزیولوژیکی رقم Juanillo92 به شرح زیر است: سال معرفی: 1368. مبدا: سیمیت. تیپ رشد: بهاره. متوسط ارتفاع بوته: 110 cm. تاریخ رسیدن: متوسط رس. میانگین وزن هزار دانه: 40 گرم. رنگ دانه: زرد تیره. درصد پروتئین: 11/6. متحمل نسبت به خوابیدگی، ریزش دانه و شوری و خشکی. مقاوم به زنگهای زرد و قهوه ای. متوسط عملکرد دانه: 7 تن در هکتار. مناسبترین مناطق کشت این رقم، اقلیمهای معتدل و سرد خراسان می باشد.

خصوصیات زراعی و فیزیولوژیکی رقم Wombat به شرح زیر است: سال معرفی: 1368. مبدا: سیمیت. تیپ رشد: بهاره. متوسط ارتفاع بوته: 110 cm. تاریخ رسیدن: متوسط رس. میانگین وزن هزار دانه: 50 گرم. رنگ دانه: زرد. درصد پروتئین: 11/2. متحمل نسبت به خوابیدگی، ریزش دانه و گرمای آخر فصل. مقاوم به زنگهای زرد و قهوه ای. متوسط عملکرد دانه: 6 تن در هکتار. مناسبترین مناطق کشت این رقم، نواحی گرم شمال و دشت مغان می باشد.

از دیگر ارقام تریتیکاله می توان به ارقام Alamos 83, Lasko, Moreno, Prego و Zoro اشاره کرد که  در این میان ارقام Lasko,Alamos83وMoreno بالاترين ميانگين عملكرد دانه در شرايط تنش رطوبتي را به خود اختصاص داده‌اند.