ملکه مادر کندو بوده و جنسيت آن ماده میباشد. طول بدن ملکه هیجده میلی مترمیباشد. بالهای آن کوچک بوده و خرطوم آن توانایی جمع آوری شهد گلها را نداشته ودرعوض دارای شکمی بزرگتر از مادههای کارگر بوده و دو تا شش سال میتواند زندهبماند. ولی در زنبورداری تجاری بیش از دو سال از یک ملکه استفاده نمیشود. ملکه عسلو گرده نمیخورد و بجای آن ژله رویال مصرف میکند.
ملکه مادر کندو بوده و جنسيت آن ماده میباشد. طول بدن ملکه هیجده میلی مترمیباشد. بالهای آن کوچک بوده و خرطوم آن توانایی جمع آوری شهد گلها را نداشته ودرعوض دارای شکمی بزرگتر از مادههای کارگر بوده و دو تا شش سال میتواند زندهبماند. ولی در زنبورداری تجاری بیش از دو سال از یک ملکه استفاده نمیشود. ملکه عسلو گرده نمیخورد و بجای آن ژله رویال مصرف میکند.
نیش ملکه همانند شمشیر تازی بوده و بدون خار میباشد .
زنبور نر در حجرههای بزرگتری نسبتبه زنبورهای كارگر پرورش مییابند. تخمهایبارورنشده ملکه به زنبور نر تبدیل میشوند.
زنبور نر در حجرههای بزرگتری نسبتبه زنبورهای كارگر پرورش مییابند. تخمهایبارورنشده ملکه به زنبور نر تبدیل میشوند.
جمع آوری شهد موم پاسبانی از کندو - تولید عسل - رسیدگی به ملکه - پرورش نوزادان - رسیدگیبه کندو و پاکیزهگی آن از بیشترین وظایف زنبورهای کارگر میباشد
زنبور عسل یکی ازحشرات مفید برای انسان است که متعلق به رده دوبالان میباشد. زنبور عسل خیلی پیش از انسان در روی زمین بوجود آمده و زندگی میکرده است. زنبور عسل حدود 150 میلیون سال قبل وجود داشته و مشغول زاد و ولد بوده است. منتها با این تفاوت که در آن فاقد یک زندگی اجتماعی بوده و مثل خیلی از زنبورهای غیر عسلی امروزی ، زندگی انفرادی داشته و هر زنبور لانه مخصوص بخود را داشته و در آن زندگی میکرده است. کندو محلی است که زنبورها در آن تولد یافته ، کار کرده ، خواهران و برادران خود را پرورش داده و مواد غذایی لازمه را در آن انبار و ذخیره میکنند. زنبور عسل دارای نژادهای مختلف است و ساختمان بدنی پیچیدهای دارند.
ساختار بدن
زنبور عسل
سر
در جلوترین قسمت بدن قرار داشته و شامل اعضای زیر است: دو عدد چشم مرکب ، سه عدد چشم ساده ، دو عدد آنتن و دهان با خرطوم. بزرگی چشمها وسیلهای است که زنبوردار به کمک آن به راحتی میتواند زنبور نر را از کارگر تشخیص دهد. زیرا چشمهای زنبور نر بزرگتر بوده و از عقب سر بهم میرسند، ولی در زنبور کارگر و ملکه بهم نمیرسند. کار آنتنها ، لمس کردن و بوییدن است. زنبور به کمک خرطوم ، شهد را از روی گلها جمع آوری و از راه دهان به داخل کیسه عسلی میفرستد.
سینه
از سه حلقه کیتینی درست شده و اعضای زیر به آن اتصال دارند: چهار عدد بال یا پر که دو عدد آنها بالهای جلویی و دو عدد دیگر بالهای عقبی هستند. شش عدد پا که جفت عقب آن دارای حفرههایی به نام سبد میباشند و زنبور عسل در دوران فعالیت خود گردههای گل در آن پر و با خود به کندو حمل میکند. این سبدها در کارگران بزرگتر از نرها هستند.
شکم
در قسمت انتهایی بدن قرار داشته، از 6 حلقه کیتینی پشتی و 6 قطعه شکمی تشکیل شده است. در انتهای شکم مخرج برای دفع مدفوعات دیده میشود. از راه همین مخرج ، زنبور قادر است خاری را که در داخل بدنش جای دارد، خارج کرده و نیش بزند. زنبور نر نمیتواند نیش بزند، چون اصلا نیش ندارد.
غده های مهم
-
در داخلا دو طرف سر کارگر یک جفت غدهای به نام غدههای شیری وجود دارد که از خود مادهای به نام شیر یا ژله شاهانه ترشح میکند و با آن ملکه و لاروهای خیلی جوان را تغذیه مینمایند.
-
غدههای بزاقی همراه با یک جفت غده سینهای بوسیله یک کانال مشترک ، ترشحاتشان را به داخل دهان زنبور میریزند. ترشحات این غدهها در موقع لارو بودن صرف تنیدن به دور خود شده و پس از رشد و تبدیل به یک زنبور کامل ، نقش غده بزاق دهان را در زندگیشان بازی میکنند.
-
غدد زیر آروارهای که در کارگران خیلی کوچک و غیرفعال بوده و در ملکه بسیار بزرگ و فعال است. مادهای بوسیله این غده ترشح میشود که با بوی مخصوصش باعث تمیز ملکه از سایر زنبورها میشود.
-
در زیر شکم زنبورها 4 جفت غدههایمومی وجود دارد که سه جفتش فعال هستند و موم ترشح میکنند و بکار ساختن سلولها و شان میخورند.
-
غدههای بویایی: در پشت زنبورها غدهای به نام غده بویایی دیده میشود که کارش تشخیص بوهاست.
-
غدههای مخزنی: سه عدد غده در مخزن به نام غدههای مخزنی ، مدفوعاتی را که در آنجا ذخیره شدهاند، مرتب ضد عفونی میکنند
با توضیح مختصر حال به نژادهای انها رو در ذیل میگم
زنبور هندی Aspis Indica
کمی کوچکتر از زنبور عسل معمولی بوده ، قدر کارگرش 13 میلیمتر میباشد.
سلولهایی را که با موم در روی شانها درست مینماید از سلولهای زنبور عسل
کوچکتر هستند.
زنبور درشت Apis Dorsata
در هندوستان و چین زندگی نموده و بزرگترین نوع زنبور عسلی است که تاکنون شناخته شده است.
به حالت وحشی زندگی کرده و در زیر شاخههای درخت شانش را میچسبانند.
سالانه چند بار از نقطهای به نقطه دیگر کوچ مینمایند.
زنبور ریزApis Florea
از همه زنبورها کوچکتر بوده و فقط یک شان درست میکنند
که مثل زنبورهای درشت به زیر شاخه درخت میچسباند
به حالت وحشی در هندوستان و جنوب ایران یافت میشوند.
زنبور عسل معمولیApis Meaifica
همان زنبور عسل معمولی است که فقط آنها را در دهات و شهرها
برای تولید عسل در کندوها نگهداری میکنند.
خواصی را که از یک نژاد خوب باید انتظار داشت عبارتند از:
آرام باشند و نیش نزنند،
پر محصول باشند،
بچه به اندازه لازم بدهند،
گلهای شهددار را به سرعت پیدا کنند،
در مقابل امراض مقاوم باشند،
مصرف عسل زمستانی آنها کم باشد،
رشد سالانهشان را هر چه زودتر شروع کرده
و سریع به حداکثر رشدشان برسند.
از مهمترین نژادهای این زنبور میتوان به
زنبور عسل اروپای مرکزی ،
زنبور سیاه ،
زنبور ایتالیایی قفقازی
و زنبور نژاد ایرانی نام برد
زنبور تریکوگراما
زنبور تریکوگراما حشره ریز و ظریفی است که حدود یک ميليمتر طول داشته و متعلق به خانواده ای از زنبورها تحت نام Trichogrammatidae می باشد . این خانواده از زنبور ها به طور کلی پارازیتوئید ( انگل ) تخم بویژه پروانه ها می باشند که تعدادی از این پروانه ها جزء آفات مهم و اصلی محصولات کشاورزی هستند و هر ساله کشاورزان و باغداران را وادار به مبارزه بر علیه آنها می نمایند . این زنبورها به واسطه پنجه پای سه بندی به راحتی قابل تشخیص بوده و به واسطه اینکه تخمهای انگلی شده ( پارازیت شده ) توسط این زنبور ها پس از چند روز سیاهرنگ می شوند ، در شرایط صحرایی براحتی قابل تشخیص و جمع آوری می باشند
آفات و بیماریهای زنبور عسل
از مهمترین بیماریها میتوان به
لوک آمریکایی
لوک اروپایی
نوزما
کنه دونی
یبوست
شپشک زنبور عسل
و کرم موم خوار اشاره کرد
زنبوران عسل احتمالاًنخستین بی مهرگانی هستند که بیماری های آنها گزارش شده است . عوامل محیطی و ژنتیکی در تندرستی زنبوران عسل موثر اند . باکتری ها، ویروس ها ، قارچ ها ، تک یاخته ای ها و.... از جمله عوامل محیطی هستند که باعث بروز بیماری های عفونی و مسری می شوند . سالانه در اکثر نقاط دنیا بیماری ها ، آفات و شکارچیان زنبور عسل صدمات جبران نا پذیری را به زنبورداران وارد می کنند . این در حالی است که با شناخت کامل بیماری ها و پیشگیری و درمان به موقع از بروز ضرر و زیان جلوگیری به عمل می آید . نا هنجاری های ژنتیکی و غیر عفونی زنبوران عسل حالات خفته ای هستند که به تدریج راندمان تولید را کاسته و در نهایت کلنی را به سوی نابودی پیش می برند . کاهش جمیت از پر جلوه ترین نتیجه های این ناهنجاری است . با کاهش جمعیت ، انواع بیماری های عفونی ، آفات و شکارچیان به آسانی به سمت این کلنی ها هجوم می آورند و به نابودی کلنی سرعت بخشیده و باعث آلودگی زنبورستان می شوند. احتمال وقوع این ناهنجاری پایین است و به آسانی قابل درمان می باشند . (مثلاًدر حد تغییر مکان و یا ورود زنبوران نر جوان غریبه به زنبورستان و منطقه) گاهی زنبور عسل (ملکه ، کارگران و نرها) به دلایلی جز آفات وبیماری ها ، دچار ناهنجاری ها یا حالات غیر طبیعی می شوند . این حالات عبارتند از مرگ ومیر ، بد شکل شدن و اختلالات فیزیو لوژیکی و ژنتیکی که ممکن است بر اثر شرایط محیطی نا مساعد، بدی تغذیه ، اختلالات عمومی و جهش ژنها به وجود آید. اطلاعات کنونی ما از بیماری های غیر عفونی و حالات غیر طبیعی زنبور عسل ناچیز است اکثر این ناهنجاری ها به طور سطحی و غالباً به عنوان نتایج بررسی هایی که برای مقاصد دیگر انجام می شود شناخته شده اند . ناهنجاری های زنبور عسل را نباید بر پایه کنجکاوی صرف مورد بازدید قرار داد بلکه منبع تحقیقی با ارزشی است که به ما کمک می کند تا حالات طبیعی و نیز رشد و تکامل و رفتارهای غیر طبیعی این حشره را شناسایی کنیم . لاروهای پراکنده حفظ حالت تراکم و فشرده حجره های پرورش نوزادان امری ضروری است تا زنبورانی کارآمد به وجود آید . اما مکرر دیده می شود که قاب پرورشی نوزاد حالت تراکم خود را از دست می دهد . چنین حالتی را حالت لارو پراکنده می نامند . ناهنجاری لارو پراکنده حالتی اغفال کننده است . این حالت می تواند نتیجه بیماری های عفونی و ناهنجاری های ژنتیکی باشد . تشخیص سریع علل ناهنجاری لارو پراکنده بدون فراهم آوردن سایر مدارک می تواند غیر ممکن باشد . در نتیجه دقت در بازدید و بررسی سایر علائمی که طیف بیماری های لارو پراکنده را در بر می گیرند درتشخیص بیماری مفید خواهد بود در ادامه با چند علت شناخته شده ناهنجاری لاروهای پراکنده آشنا می شویم . تخم های عقیم گاهی یک ملکه که به تازگی جفت گیری کرده است شروع به تخم گذاری کرده ظاهراً به طور طبیعی تخم گذاری را ادامه می دهد اما بیشتر این تخم ها تفریخ نمی شوند (باز نمی شوند) این تخم ها را اگر زنبوران کارگر بیرون نبرند عاقبت چروکیده می شوند . بعضی اوقات ملکه ای در خانه ای که تخم چروکیده دارد مجدداً تخم دیگری می گذارد . زنبوران پرستار گاهی غذای لارو را در تعدادی از خانه ها که تخم تفریخ نشده دارند ذخیره می کنند . باید دانست تخم های عقیم که در داخل حجره های مخصوص زنبوران نر گذاشته می شود بیشتر از تخم های موجود در حجره های مخصوص زنبوران کارگر دوام نخواهد آورد . به هر حال تعدادی از تخم ها تفریخ می شوند و به زنبورهای به ظاهر معمولی نر و کارگر تبدیل می شوند و یک ملکه نیز از چنین لاروهایی به وجود می آید. ناتوان بودن این گونه تخم ها برای زنده ماندن هنوز ناشناخته است ولی احتمالاً عوامل ژنتیکی در آن تاثیر دارند شاهدی که به این احتمال وجود دارد این است که مجموعه ای از این حالات در فرزندان ملکه ، یا فرزندان ملکه ای که از ملکه های مادر مربوطه به وجود آمده اند دیده می شود . بعضی از گزارش ها در مورد تخم های عقیم حاکی است که تعدادی از ملکه ها که تخم های طبیعی تولید می کرده اند بعد از مدتی تخم های عقیم گزارده اند . برای توضیح این حالت می توان گفت که احتمالاً گذاردن تخم عقیم به وسیله این نوع ملکه ها به تعویق افتاده است.